Egzersizin beyin üzerindeki etkileri yapısından fonksiyonlarına kadar geniş çapta araştırmalara konu olmuştur.
Sporcu olarak antrenmanlarınızda veya yarışa yakın tarihlerde bir şekilde antrenmanı bırakma veya hedeflerinizden vazgeçme konusunda tekrar tekrar düşünmüş olabilirsiniz. Oldukça normal. Bunun nedeni bacaklarınızdaki ağrı, zihninizdeki şüphe veya aşırı yorgunluk olabilir.
Bu hissin üstesinden gelmek sporcunun performansı için belirleyici kriterlerden biri olarak karşımıza çıkar.
Bu noktada kendinizi zorlamaya devam ederseniz sizi daha güçlü bir hale getirebilir -malum maruz kaldığımız stresler ile güçleniyor veya zayıflıyoruz- veya antrenmanlarınıza ara vermek zorunda bırakabilir.
Egzersizin beyin üzerindeki etkilerini ağrı hissi üzerinden değerlendirerek inceleyelim.
Ağrının Üstesinden Gelmek
Egzersizde maruz kaldığımız ağrı, aslında egzersiz deneyiminin bir parçası olarak düşünülmelidir. Bu ağrı birçok şekilde karşınıza çıkabilir;
- Glikojen yoksunluğuna bağlı ortaya çıkabilecek ağrılar
- Tekrarlı yüklenmeler nedenli eklem ağrıları
- Su toplamasından karın ağrılarına kadar karşılaşılabilecek ağrılar
Eşit fiziksel yeteneklere sahip iki sporcu arasındaki bir yarışta, ağrı toleransı daha yüksek olan sporcu avantaj sağlayacaktır. Tolerans yeteneğini kazanmanın en iyi yolu ise egzersizdir.
Antrenmanlı ve antrenmansız iki sporcuyu karşılaştırdığımızda ise sporcular benzer ağrı eşiklerine sahip olabilir. Ancak antrenmanlı sporcu, ağrıya daha uzun süre dayanabilme yeteneğini de geliştirdiği için öne çıkar.
Aslında sahip olunan hücre yapıları aynı olduğu için acıyı nasıl hissettiğiniz değişmez. Ancak egzersizde maruz kaldığınız streslere karşı beyniniz bu ağrı hislerine alışır ve tolerans geliştirebilir.
Dayanıklılık sporcuları dikkatini farklı bir noktaya yönelterek ağrı hislerini azaltabilir. Birçok çalışmada egzersiz esnasında müzik dinlemenin dikkati farklı bir yöne çektiği ve performans üzerinde olumlu sonuçları olduğu paylaşılmıştır. Ancak elit sporcular için bu etkiler henüz netlik kazanmamıştır.
Fiziksel Yüklere Beynin Tepkileri
Beynin egzersizlere veya yüklenmelere karşı tepkileri, yoğunluğa dayanabileceği veya dayanamayacağına nasıl karar verdiğine bilinç mi yoksa bilinçaltı düzeyinde mi denetlendiği ile ilgili teoriler araştırılmaya devam ediyor.
Ancak şu konuda fikir birliğine varılmış gibi görünüyor ki iki durumda da antrenman beynin tepkilerini etkiliyor ve düzenliyor. Bunun için üzerinde düşünmemiz gereken bir teori var.
Santral Yönetici Modeli
Bu teoride, merkezi sinir sistemindeki bilinçaltını etkileyen bir “yönetici”, vücuda uygulanan stresi azaltmak için yorgunluk ve rahatsızlık algısı yaratır.
Algılanan Yorgunluk (Bilinç Düzeyinde)
Bilinç düzeyinde beyin, ağrı ile ilgili sinyalleri değerlendirir. Ancak bunun gerçekleşmesi için bu yorgunluk hissi bilinçaltı merkezi tarafından oluşturulur.
İstemli Tepki (Bilinç Düzeyinde)
Bilinç düzeyinde beyin, algılanan efor nedeniyle aktiviteyi durdurmak ister veya motivasyon uyarısına yanıt olarak kasları daha çok çalışmaya teşvik edebilir.
Ağrı Uyaranı (Bilinçaltı Düzeyinde)
Egzersiz yapıldığı esnada kaslarınızdan sinir sisteminize doğru yol alan sinirsel iletiler, bilinçaltı düzeyinde ağrı uyaranı olarak algılanır ve bilinç düzeyinde hissedilebilir.
Motivasyon Uyaranı (Çevresel Faktör)
Duygusal motivasyon olarak sporcuyu alkışlayan bir grup insan veya bitiş çizgisi gibi faktörler, bilinçli tepkiler yaratabilir.
Kas Kontrolü (Fiziksel Çıktı)
Teoriye göre bilinçaltı düzeyinde beyin, vücut sistemlerini kaldıramayacağı bir strese maruz bırakmadan önce egzersizi sonlandırma emri verebilir. Bilinç düzeyinde ise durma veya devam etme kararı farklı olarak alınabilir. Yine de aşırı yüklenme sonucunda bir noktada otonom sinir sistemi bayılma veya yere düşme gibi bir tepki ile vücudun durmasını sağlayabilir.
İyi bir performans ortaya koymak için birçok faktörün işbirliği önemlidir ve bu faktörlerin birbiri üzerindeki etkileri de küçümsenemez.
Ağrı hissinden kronik kas yorgunluğuna, sosyal çevreden sporcunun özel hayatına kadar birbirini etkileyen faktörlerin performansı da etkileyeceği unutulmamalıdır.
İlginizi çekebilir: Kas Yorgunluğu: Nedenler, Etkiler ve Egzersizler